Przymusowe leczenie psychiatryczne jest kontrowersyjnym tematem, budzącym wiele emocji i dyskusji. Z jednej strony chroni społeczeństwo przed niebezpiecznymi zachowaniami osób chorych psychicznie, z drugiej zaś ogranicza prawa i wolności jednostki. Kiedy zatem jest ono konieczne i jak powinno być przeprowadzane, aby zapewnić bezpieczeństwo, a jednocześnie szanować godność pacjenta?
Przymus leczenia psychiatrycznego stosuje się wobec osób, które na skutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego zagrażają bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób. Może to mieć miejsce w sytuacji ostrej schizofrenii z omamami nakazującymi krzywdzenie innych, ciężkiej manii lub depresji z tendencjami samobójczymi, otępienia z agresją lub też uzależnienia od narkotyków czy alkoholu. Zawsze jednak musi występować realne niebezpieczeństwo wyrządzenia poważnej szkody.
Kiedy stosuje się przymusowe leczenie psychiatryczne?
Przymusowe leczenie psychiatryczne może być stosowane tylko w ściśle określonych sytuacjach. Przede wszystkim dotyczy osób chorych psychicznie, które swoim postępowaniem bezpośrednio zagrażają życiu lub zdrowiu własnemu lub innych osób. Przykładowo może to być ostra psychoza, ciężka depresja z tendencjami samobójczymi, uzależnienie od alkoholu czy narkotyków prowadzące do agresji lub samookaleczeń. Ponadto przymus stosuje się wobec niektórych osób upośledzonych umysłowo, jeśli ich zachowanie stwarza zagrożenie. W każdym przypadku kluczowe jest wystąpienie realnego niebezpieczeństwa wyrządzenia poważnej szkody sobie lub innym.
Szpital psychiatryczny
Szpital psychiatryczny jest najczęstszym miejscem odbywania przymusowego leczenia. Posiada odpowiednie zabezpieczenia, aby zapobiec samowolnemu opuszczaniu oddziału przez pacjentów. Ponadto personel szpitala psychiatrycznego ma wysokie kwalifikacje i bogate doświadczenie w leczeniu zaburzeń psychicznych. W szpitalu psychiatrycznym pacjent przebywa przez całą dobę pod opieką lekarzy i pielęgniarek.
Oddział psychiatryczny szpitala ogólnego
Czasem przymusowe leczenie odbywa się na oddziale psychiatrycznym zwykłego szpitala. Dzieje się tak najczęściej ze względów organizacyjnych, gdy brakuje miejsc w specjalistycznym szpitalu psychiatrycznym lub gdy pacjent wymaga równoległego leczenia somatycznego. Personel oddziałów psychiatrycznych w szpitalach ogólnych również posiada odpowiednie kwalifikacje do opieki nad pacjentami z zaburzeniami psychicznymi.
Hostel lub dom pomocy społecznej
W niektórych przypadkach sąd może zdecydować o odbywaniu przymusowego leczenia poza szpitalem - w hostelu lub domu pomocy społecznej. Dotyczy to zazwyczaj osób przewlekle chorych psychicznie lub upośledzonych umysłowo, które nie wymagają całodobowej opieki medycznej. Placówki te zapewniają wysoki nadzór nad pacjentami przy zachowaniu większej swobody i komfortu.
Jak wygląda procedura zastosowania przymusowego leczenia?
Zastosowanie przymusowego leczenia psychiatrycznego wymaga przejścia odpowiedniej, ściśle określonej procedury. Po pierwsze, lekarz psychiatra po zbadaniu pacjenta kieruje do sądu wniosek o przyjęcie bez zgody. Sąd zarządza przesłuchanie, a biegły weryfikuje wskazania do przymusu. Jeśli sąd wyda postanowienie, pacjent zostaje przymusowo przyjęty do szpitala lub innej placówki. Tam poddaje się go niezbędnemu leczeniu pod nadzorem personelu.
Gdzie odbywa się przymusowe leczenie?
Kto może być poddany przymusowemu leczeniu?
Przymusowemu leczeniu mogą zostać poddane trzy kategorie osób. Po pierwsze, osoby chore psychicznie, które na skutek zaburzeń stwarzają realne zagrożenie dla siebie lub innych. Dotyczy to np. psychoz, depresji, uzależnień. Po drugie, niektórzy upośledzeni umysłowo przejawiający agresję. Po trzecie, osoby uzależnione od alkoholu, które swoim zachowaniem zagrażają życiu lub zdrowiu własnemu bądź innych. W każdym przypadku kluczowe jest wystąpienie niebezpieczeństwa wyrządzenia poważnej szkody.
Osoby chore psychicznie stwarzające zagrożenie
Najczęściej przymusowemu leczeniu podlegają osoby chore psychicznie, których zachowanie z powodu zaburzeń zagraża bezpośrednio ich zdrowiu lub życiu bądź zdrowiu i życiu innych. Typowymi przykładami są ostre psychozy, ciężkie depresje, uzależnienia. Leczenie przymusowe ma zapobiec tragedii i zapewnić tym osobom niezbędną terapię.
Osoby uzależnione od alkoholu lub narkotyków
Przymus stosuje się także wobec osób uzależnionych od alkoholu lub narkotyków, jeśli ich zachowanie pod wpływem substancji psychoaktywnych stwarza zagrożenie dla nich samych lub otoczenia. Ma to na celu odizolowanie ich i poddanie leczeniu odwykowemu, aby zapobiec tragedii.
Niepełnosprawni umysłowo stwarzający zagrożenie
Czasem przymus obejmuje niektóre osoby z niepełnosprawnością intelektualną, które na skutek swojego stanu lub zachowania stwarzają realne niebezpieczeństwo wyrządzenia poważnej szkody sobie lub innym. Wówczas konieczne jest odizolowanie ich i zapewnienie właściwej opieki w zamkniętym ośrodku.
Jakie prawa przysługują osobie poddanej przymusowemu leczeniu?
Mimo że przymusowe leczenie oznacza pewne ograniczenie wolności, pacjentom przysługują określone prawa, których przestrzeganie ma kluczowe znaczenie. Należy do nich przede wszystkim prawo do informacji o stanie zdrowia i procesie leczenia. Ponadto osoba hospitalizowana wbrew woli może kontaktować się z rodziną i adwokatem. Ma też możliwość składania skarg i zażaleń dotyczących warunków pobytu i leczenia.
Prawo do informacji o stanie zdrowia i leczeniu
Pacjent ma prawo do pełnej informacji o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych metodach leczenia i dających się przewidzieć skutkach ich zastosowania bądź zaniechania. Dostęp do informacji pomaga zrozumieć sens leczenia.
Prawo do kontaktu z rodziną i adwokatem
Hospitalizowany z urzędu może kontaktować się osobiście, telefonicznie i pisemnie z rodziną, opiekunami prawnymi oraz swoim adwokatem. Pozwala to zachować więzi i uzyskać wsparcie bliskich.
Możliwość składania skarg i zażaleń
Przymusowo leczony ma prawo do składania skarg i zażaleń dotyczących warunków i przebiegu leczenia. Może zaskarżyć je do komisji szpitala, sądu opiekuńczego lub Rzecznika Praw Pacjenta.
Jak długo może trwać przymusowe leczenie?
Przymusowe leczenie trwa dopóty, dopóki utrzymują się wskazania do jego stosowania. Innymi słowy - do czasu ustania zagrożenia ze strony pacjenta dla jego życia lub zdrowia albo życia lub zdrowia innych osób. Gdy stan chorego się poprawi, sąd uchyla postanowienie o przymusie. Maksymalny czas trwania przymusowej hospitalizacji określają przepisy.
Do ustania przyczyn jego zastosowania
Kluczowym kryterium decydującym o zakończeniu przymusowego leczenia jest ustąpienie objawów stanowiących zagrożenie dla życia i zdrowia pacjenta lub jego otoczenia. Gdy chory przestaje być niebezpieczny, przymus traci rację bytu.
Nie dłużej niż 10 lat
Zgodnie z prawem przymusowe leczenie w szpitalu psychiatrycznym nie może trwać dłużej niż 10 lat. Jeśli po tym czasie wskazania do przymusu wciąż by występowały, pacjent musiałby zostać przeniesiony do zakładu opiekuńczego.
Do ukończenia 60 lat przez pacjenta
Inną granicą czasową jest osiągnięcie przez pacjenta wieku 60 lat. Po przekroczeniu tego wieku ewentualne dalsze przymusowe leczenie mogłoby się odbywać tylko w zakładzie opiekuńczym, a nie szpitalu psychiatrycznym.
Podsumowanie
Przymusowe leczenie psychiatryczne jest postępowaniem wyjątkowym, stosowanym jedynie wobec osób, których zaburzenia psychiczne czy upośledzenie umysłowe powodują realne zagrożenie dla ich życia lub zdrowia albo życia i zdrowia innych. Odbywa się w ściśle określonych warunkach, z poszanowaniem praw pacjenta. Jego celem jest ochrona społeczeństwa przed niebezpieczeństwem oraz zapewnienie właściwej opieki medycznej osobom jej wymagającym. Przymus trwa tylko do momentu ustania zagrożenia i nie dłużej niż określają to przepisy.
Tagi
Udostępnij artykuł
